Guitarrista, compositor e cantor, Darío Moreira (Bos Aires, 1962) leva máis de 40 anos explorando diversos recursos expresivos na guitarra, sistematizando os seus achados técnicos, plasmando novas linguaxes, timbres e harmonías no pentagrama e desenvolvendo a capacidade de improvisación. A súa idiomática dinámica e colorista destaca no traballo máis recente, Man Raíz (2025), un álbum no que Moreira fai gala dunha guitarra creativa que transita por diferentes sonoridades partindo desde un concepto musical interdiscplinar que une música, ciencia, filosofía e arte.

 

 

Nado en Bos Aires dunha familia de emigrantes, retornas a Galicia sendo neno. Cal foi e como lembras o teu primeiro contacto coa música? Que sons marcaron a túa infancia, eras máis de tango ou de muiñeira?

Darío Moreira: «A música estaba por todas partes e, por fortuna, chegamos a un pobo onde había bastante actividade musical. Sendo neno xa puiden escoitar a música ao vivo, que é a chave para espertar, en certo xeito, o interese que poidas mostrar por ela. Lembro ir da man do meu pai sendo un neno aos concertos de bandas de música que se ofrecían nas matinés dos domingos no Parque do Cristo, e outros eventos de música relacionados coa Coral Polifónica do Porriño. E despois, máis adiante, a miña propia incursión na música, escoitando a grupos nese mesmo parque que se formaban de forma espontánea, tocando botes de Colón de batería e guitarras de pau.

Os sons do tren pasando á beira da miña casa, o pavo bébedo, o porco do matadoiro..., eses sons marcan moito; pero musicalmente, os sons que me marcaron foron aqueles que había no ambiente durante o meu crecemento, que foron as músicas populares nun sentido moi amplo: a música folclórica, as músicas dos anos 50 que escoitaban e que cantaban os maiores, as músicas tradicionais, e despois o rock and roll, o pop, e todo o que escoitaban os meus irmáns maiores.

No meu sangue están en equilibrio moitas culturas, porque os meus pais eran arxentina e galego pero provenientes doutro sangue, é como todo o mundo. E iso equilibrouse dalgún xeito para buscar unha conciliación desas partes, por tanto, muiñeira e tango estaban tamén presentes de forma moi normalizada. En casa recordo dunha forma moi especial ao meu querido irmán Ángel —na súa memoria dedico o meu novo libro Cantigas Tradicionais Galegas para Guitarra e Voz— que sempre agarraba unha guitarra que gañara o meu pai nunha tómbola, e tocaba nela o ritmo da chacarera arxentina que, por certo, ten bastante similitude rítmica coa muiñeira».

 

 

Enriba do escenario es ti e mais a túa guitarra, foi sempre este o teu instrumento de referencia? Porque tamén es un mestre coa arpa!

Darío: «A miña relación coa arpa é como unha fantasía, como un soño que traslado á guitarra; un son idealizado que quero levar á guitarra, porque a arpa quizais é un instrumento que nalgún momento tocoume de xeito moi especial. Iso fixo que, desde os meus inicios, sempre mostrase unha predilección especial. De feito, arpexo vén falarnos de arpa, é unha técnica da arpa pero pasada a guitarra; as campanellas tamén tratan de imitar a arpa.

Isto fixo que, máis adiante, estudase a arpa de pedais en profundidade, non para tocala, senón para escribir para ela grazas ás oportunidades que se foron dando na miña traxectoria.

O meu instrumento principal é a guitarra e é nese instrumento, que ten a capacidade marabillosa de transfigurarse, de transmutarse, de adquirir diferentes tímbricas pola súa versatilidade, onde atopo un mundo de exploración, ás veces ata penso que inabarcable».

 

Como comentabamos, a guitarra é a túa constante, a túa ferramenta de expresión. Como a describirías, técnica e emocionalmente?

Darío: «Para min a guitarra é como unha raíz fácil de transportar, é un instrumento que se deixa tocar, pero non manipular, e grazas a este instrumento podo comunicar aquilo que me conmove por dentro.

Realmente é un instrumento que ten a sinxeleza de ser unha madeira con cordas, un mecanismo moi simple, pero a súa construción, aparentemente simple, é unha grande obra de arte; unha semente que nace das mans do oficio do guitarreiro. El puxo toda a súa emoción primeiro para dar a luz esa obra de arte. A través dela, e con ela, podo emocionarme, e tento chegar, a través dese vínculo coas emocións compartidas, ao colectivo da audiencia; ese gran equipo que facemos.

Ese é o gran milagre da música, un lugar ao que todos temos acceso, aínda que como dicía o gran xefe indio, a terra non nos pertenza, e a música tampouco nos pertenza, como tamén dicía Zambrano. A música pasa a través desa guitarra e a través de min como un medio, pero cando realmente emociona é cando todos acadamos establecer un vínculo coa nosa memoria colectiva, coas nosas raíces».

 

 

Por «culpa» das secuelas dunha fractura no brazo, comezaches a utilizar unha técnica semellante ao «dedillo renacentista». Como afectou esta adaptación, digamos, forzada, ao teu estilo de interpretación e composición? Dirías que limitou ou, paradoxalmente, expandiu as túas posibilidades creativas?

Darío: «É normal, e non sería o único exemplo na música, nas artes, ou noutras disciplinas, que ante unha limitación todo o corpo póñase a traballar para buscar os mecanismos para afrontar esa limitación, excedela, saltala. Para iso, aparece o desenvolvemento de novas habilidades, que son descubrimentos fortuítos, intuitivos, que che levan da man a novos camiños, en paralelo ao que sería a formación tradicional ou común de calquera intérprete.

Lévanche a explorar de xeito diferente e creativo outros recursos que, aparentemente, atópanse polo camiño. Nun principio, non hai unha procura activa, simplemente aparecen porque non se perde a relación do xogo co instrumento. Ademais, no meu caso, pasou cando eu era un neno de 15 anos, entón iso fixo que esas secuelas, a medida que foron asomando, en lugar de decidir deixar o instrumento polas dificultades, todo o contrario; seguín mantendo a relación natural coa guitarra, aínda que, como dicía antes, con matices. É dicir, buscando liberar de traballo o meu brazo esquerdo, a miña man esquerda, e iso, á súa vez, potenciou descubrimentos de técnicas na man dereita.

Agora, despois dun longo proceso, pódense sistematizar todos estes achados técnicos a través do estudo de diferentes mecanismos que foron ampliando a miña paleta de intérprete e compositor. Unha destas técnicas é a alzapúa de índice, a cal traballei de forma sistemática e deu lugar a moitas pezas de diferente índole. Foi a miña ferramenta fetiche, porque é xeradora dunha cantidade de posibilidades compositivas e artísticas bastante interesantes. Publicáronse partituras como “Fulgurantes Soños”, libros como 12 Estudías para Guitarra... E ultimamente tamén está moi presente no que é o meu propio concepto, ou como eu entendo a guitarra folk en Galicia, onde inclúo ferramentas como esta e outras, como o glissando de uña para caracterizar unha forma idiomática de tocar a guitarra».

 

 

Que artistas dirías que che influíron máis como intérprete? E como compositor?

Darío: «Cando penso nos artistas que me inspiraron, recordo a miña relación directa coa arte, coa música de forma orgánica. É dicir, o que máis me tocou foi aquilo que me veu dado en viaxes onde eu tiña a oportunidade de escoitar a músicos extraordinarios ao vivo.

Recordo, por exemplo, no Festival de Lorient, en Francia, cando escoitei nunha formación de trío por primeira vez, a un frautista que tocaba unha bansuri hindú; eu estaba marabillado escoitándoo, porque conseguía transmitir unha gran emotividade nas súas melodías, e cando o observei máis de preto, deime conta de que tocaba cunha das mans sen dedos, simplemente coa man, non sei como se diría, co toco da man; realmente impresionoume ver a súa capacidade centrada no beizo.

Tamén lembro cando escoitei en directo por primeira vez ás pandeireteiras de Mens, nunha actuación onde coincidimos nalgún lugar de Galicia, que agora non recordo. Tamén me impresionaron algunhas gravacións, sobre todo na música tradicional, como a primeira vez que escoitei a finais dos 80 a Florencio, o cego dos Vilares, e outros audios dos que gravaba Dorothé Schubarth. Recordo que me que me impresionaron moi fortemente algunhas mulleres coas súas voces tan doces, cantando melodías tradicionais.

Na parte máis académica, sempre houbo un traballo moi relacionado coa harmonía e a composición, entón, o que realmente me inspirou e motivou a seguir a miña faceta máis intelectual na música foron os primeiros contactos no Conservatorio con compositores renacentistas, barrocos, etc. que todos coñecemos, polos cales todos temos que pasar porque son o legado que recibimos. Máis adiante tiven interese en profundar e analizar partituras, xunto cos audios, de composicións polifónicas, sinfónicas e demais para desenvolver a miña capacidade como orquestrador e compositor. A lista de nomes sería interminable porque abarcaría todos os xéneros e disciplinas».

 

Fuches un dos fundadores de Na Lúa, grupo folk no que realizabas labores de composición e arranxo sobre o repertorio da música tradicional de Galicia... e que chegou ser un dos grupos galegos con maior proxección nos 80. Como lembras aquela época? Como influíron aqueles anos na túa evolución artística?

Darío: «Foi un momento historicamente complicado onde se fomentaba moito a diversión, e era normal porque eramos novos e queriamos ter unha relación coa música, como hai que tela nun principio, como un xogo. En canto iso trasladouse ao escenario, entraron a funcionar máis conceptos e características propias da profesión.

Daquela estaba todo por facer. Estaban os grupos pioneiros, que eran os nosos referentes, e para profesionalizarse había que atopar un camiño propio. Entón, cada cal tiña que achegar ao colectivo o seu rol. Recordo que o meu rol fundamental nun principio foi a procura de melodías interesantes nos cancioneiros, polos meus coñecementos de música clásica, e colaborar na harmonización dalgunhas composicións dos meus compañeiros. Como anécdota, contarei que outro rol que se me asignou nun principio era o de manager. Faime graza pensalo, pero si, tiña un teléfono en casa cun contador de pasos, que naquel entón contabilizaba os minutos de chamadas.

Foi un momento de grande eclosión creativa, pero tamén foi un momento moi duro, porque estaba a latexar no ambiente unha gran desestabilización social, e tamén a influencia que provocaban as modas, moi promovidas pola movida dos 80. Afortunadamente, estudar no Conservatorio deume a oportunidade de relacionarme con profesores e alumnos, e vivir a experiencia da aprendizaxe da música nunha contorna segura.

Con Na Lúa tiven que aprender a ser flexible, a escoitar a opinión do outro; penso que desenvolvín unha facultade imprescindible, que é a capacidade de escoita e a neutralidade á hora de compartir a creatividade nun colectivo. Iso, xunto co que dicía antes, a análise dos cancioneiros, a procura de melodías, foi afianzando en min un oído discriminatorio, analítico, que hoxe en día penso que aínda sigo mantendo e me motiva para seguir afondando neste tipo de contidos».

 

 

Nos 90, colaboras, en diferentes facetas, con grandes figuras da música galega como Carlos Núñez, Uxía ou Ialma, entre moitos outros. Que cres que che aportaron estas colaboracións?

Darío: «Foi para min unha sorpresa agradable coincidir con Carlos Núñez, e participar na súa xira de presentación do disco Irmandade das Estrelas (1996), onde había un espazo específico para a guitarra flamenca. Son un grande afeccionado ao flamenco desde que, de neno, aprendese este estilo con algúns xitanos do meu pobo. A principios dos 90 realicei unha viaxe a Xerez da Fronteira, ao Centro Andaluz de Flamenco, onde comecei as miñas primeiras investigacións sobre a farruca, un estilo musical que os flamencos dicían que proviña do norte, de Galicia e de Asturias. Este interese deu lugar a múltiples pescudas relacionadas con outros paus do flamenco, e coa guitarra á súa vez, xa que, nos anos seguintes, puiden seguir investigando sobre a miña técnica de alzapúa de índice, que ao final desembocaría nun proxecto creativo de construción de distintos trémolos para os distintos paus flamencos, titulado Fuente Trémula, onde se inclúe unha farruca que nace dunha melodía tradicional galega. Desde sempre compartín estas inquedanzas cos meus compañeiros e, ao fin e ao cabo, frutificaron na ollada persoal de cada un deles.

Respecto a Uxía, tamén teño que dicir que nos une unha grande amizade desde que eramos novos e comezabamos na música. Á parte de participar no grupo Na Lúa, tamén colaborei no seu primeiro disco Foliada de Marzo (1986) como compositor e arranxista. Finalmente realicei unha colaboración moi importante para min, na que foi a presentación previa do disco Danza das areas (Fol Música, 2010), do cal tamén fun partícipe como compositor e arranxista dalgunhas pezas. O concepto dese disco fraguouse nun lugar moi especial para min, como era A Graña, onde faciamos os ensaios. Posteriormente, permitiume atopar un vínculo co norte África, en concreto, no Festival de Smara, en Alxeria, onde puiden coñecer de primeira man as raíces da música haul, a tidinit e a guitarra saharauí, nas cales ía profundar máis tarde para seguir desenvolvendo os meus conceptos guitarrísticos.

A experiencia co grupo Ialma tamén foi moi enriquecedora. A nosa común condición de fillos de emigrantes permitiu que se dese unha conexión moi fluída desde o primeiro momento. Puiden compartir con elas os meus coñecementos de técnica vocal e canto tradicional, así como algunhas coplas, e participar en distintos festivais, tanto como solista, como no seu grupo. Tamén puiden achegarme, como observador, ao gran crisol de culturas que hai en Bruxelas, entrevistar a músicos, investigadores e musicólogos, e tomar as miñas propias anotacións, que posteriormente quedaron reflectidas nunha memoria escrita».

 

 

Ademais de guitarrista e compositor, tamén es investigador, sendo o folclore galego e a súa relación con diferentes músicas a través da emigración o teu principal eido de investigación. Polo de agora, que descubrimentos ou conexións che teñen resultado máis significativos ou máis chamativos neste ámbito?

Darío: «Á parte dos que xa mencionei, máis recentemente continúo as miñas investigacións en distintas áreas da música tradicional de Galicia como, por exemplo, a clasificación de estilos a partir da análise melódico. Refírome a estilos como as cancións de arrieiros, os alalás, as cancións de berce, as cancións de segadores e de distintos oficios, que foron, quizais, as que máis se trasladaron.

O meu especial interese cara á emigración é un tema recorrente desde os meus inicios como concepto creativo. Por iso interésanme moito as influencias americanas nas cantigas tradicionais, conexións que se manifestan cando se harmonizan as devanditas melodías. Comecei primeiro por analizar algúns textos que me levaban a facer percorridos, primeiro próximos, como os que mencionaba antes cara a Andalucía ou cara a Asturias; e máis tarde, aventureime a cruzar o charco, sempre coa ferramenta guitarra e a ciencia da harmonía. Isto deu como resultado o último traballo publicado Man Raíz, pero foi desenvolvido máis amplamente nunha obra paralela a esta, titulada Cantigas Tradicionais Galegas para Arpa e Orquestra, que compuxen no ano 2022. Unha selección de seis cantigas tradicionais que están intimamente relacionadas entre si polos modos musicais, que teñen tamén desenvolvementos instrumentais e unha cor harmónica moi americana».

 

 

A túa traxectoria inclúe unha constante procura de novas posibilidades na composición, interpretación e ensino. Que che impulsa a seguir innovando na túa música?

Darío: «Hai unha faceta que é importante para min e que me complementa como músico e é a aprendizaxe e o ensino, e ambas van da man. Penso que cando hai un bo aprendiz, aparece un bo profesor e viceversa. Van da man digo, porque como me considero un bo estudante, é normal que queira dar aqueles coñecementos que vou adquirindo, aquelas experiencias que encontro interesantes para compartir co mundo da guitarra e da música, e ofrecelas tamén ás persoas que queiran achegarse a ese coñecemento.

Para iso creamos unha editorial na cal, aos poucos, imos producindo un catálogo de obras para guitarra, onde tento axuntar os ensinos das técnicas que vou incorporando ao meu son, coa intención de que, ademais do ensino, teña un contido artístico. Tamén publicamos música para outras formacións, nas cales está ás veces a guitarra presente como instrumento solista, como no concerto para guitarra, cello e orquestra de cordas “Madera Santa”. Outras veces están de solista outros instrumentos, como o violín ou a arpa, ou simplemente ensambles onde cada participante ten partes importantes como solista.

De todos os xeitos, esta é unha mirada pedagóxica, porque quen realmente está a aprender nestes procesos, que son realmente retos importantes de aprendizaxe, son eu mesmo».

 

En 2010 compós “Madera Santa”, un concerto para guitarra, violoncello e orquestra de corda. Como foi enfrontarse a unha obra orquestral, que, ademais, foi emitida por TVE en Los conciertos de La 2?

Darío: «A composición orquestral é un exercicio de concentración, de introspección, de análise tamén, que permite retarme para desenvolver capacidades de maior complexidade. Esta obra, afortunadamente, fíxena con bastante fluidez. Foi unha obra por encargo, polo que tiven que adaptarme ás circunstancias do intérprete que a ía estrear, no XXV Festival Internacional de Guitarra Andrés Segovia de Madrid.

“Madera Santa” é unha obra esixente tecnicamente, todos os instrumentos da orquestra teñen un papel relevante, ademais dos solistas, obviamente. Gustoume moito traballar en equipo, naquel entón, nunha contorna privilexiada en Madrid, con todos os membros do equipo que iamos montar a obra, para detallar os matices e preparala en profundidade. Penso que foi un traballo moi enriquecedor canto á comunicación entre intérpretes e compositor: ter a oportunidade de coñecer aos intérpretes, saber das súas inquietudes e que eles tamén, á súa vez, coñezan a miña persoa e a miña mirada, axuda a comprender mellor a obra».

 

 

 

 

Concierto de guitarra creativa ORIRI (2017) é o teu primeiro traballo discográfico en solitario, unha decena de pezas inspiradas na razón poética da filósofa María Zambrano. Por que escoller este enfoque filosófico como soporte conceptual do álbum?

Darío: «Oriri é un achegamento á natureza desde a comunicación máis intuitiva. Cando tivemos a oportunidade de descubrir a María Zambrano, os seus escritos acompañaron o proceso creativo, reforzando todos os achados, toda a creatividade que se ía desenvolvendo no proceso: madrugar, atoparse co silencio, co interior dun, sentir as relacións co que ocorría nese instante. Oriri é, ademais, noutra lectura, a relación que un ten coa razón poética.

De feito, todo este traballo estivo máis desenvolvido desde a intuición que desde a razón, máis pensando en facer poesía musical. Se é que se pensaba, porque moitas das músicas emerxían, como é o significado da palabra Oriri; nacían dun estado de conciencia, un estado panteísta no cal un se sente partícipe cun todo, coa nai natureza que se expresa, e un téntase incluír dentro desa orquestra».

 

De orixe latina, «oriri» significa nacer, levantarse... título moi apropiado para un primeiro álbum, non? Ou agocha outro significado?

Darío: «O encontro co amencer dun novo día, ter unha nova oportunidade de nacer, e facer esta conexión coa natureza inspirou a palabra oriri, que tamén ten unha relación coa orixe, abeira, orella... e nos conecta co perceptivo, co intuitivo unha vez máis.

O significado non ten ningún misterio, simplemente decidimos utilizar a palabra latina polo propio significado que ten, renacer, erguerse... E, efectivamente, tras un longo camiño de moito esforzo e dedicación, no que supoñía poñerse en forma, preparar o corpo e a mente para estar no seu mellor estado, ademais de conciliar a creatividade musical coa experiencia marabillosa de crianza do noso fillo, todo este proceso frutificou nunha obra que emerxía en cada instante».

 

No disco poden rastrexarse trazos de moitos xéneros diferentes: a música popular e a clásica, pero tamén jazz, música hindú, flamenco… Como foi o proceso creativo, ese tecer estilos en aparencia tan distintos (e mesmo distantes) nun todo tan coherente?

Darío: «Oriri é o resultado dunha creatividade asumida que se basea en exercer a liberdade, en abrir portas ao campo, en observar e sentir. Pero todas estas influencias que dis non están tan definidas como compartimentos estancos, senón que pertencen a unha mesma orixe e facilitan que poida desenvolver algo que nace dentro; é como sentirse partícipe das músicas do mundo, ou dos distintos xéneros.

Supoño que todo isto foi un proceso, que foi deixando un ADN particular desde a miña infancia, xa que tiven a sorte e fortuna de mesturarme, de interactuar con moitas culturas musicais, diferentes xéneros e estilos».

 

 

A finais do pasado marzo lanzabas Man Raíz (2025), un disco no que harmonizas unha presa de cancións tradicionais galegas. Cal é a idea tras el?

Darío: «O que hai detrás de Man Raíz é moi simple, moi transparente; ten que ver cun inconformismo que hai en min cada vez que me propoño un novo reto.

Primeiro tiña curiosidade de ver o resultado nun campo de exploración tan minimalista como é a guitarra e a voz. Hai xa moita literatura escrita acerca diso, hai unha tradición moi forte que a min me vincula moi especialmente con Sudamérica; a canción latinoamericana ten un proceso de longo percorrido, ao cal sempre me sentín moi atraído e estiven subscrito desde neno, polo que considerar Man Raíz foi, en todo caso, moi natural.

Parte dun concepto sinxelo: acadar coa guitarra e a voz xerar unha polifonía musical, unha rítmica característica e un abano de cor tímbrica. Para iso, obviamente, necesitas, sobre todo, desenvolver a habilidade de coordinación de todos estes elementos, xa que cada un deles, moitas veces, ten o seu propio discurso. A voz coa guitarra e a guitarra coa voz interactúan entre si, sempre dándolle unha importancia a ambos os dous. Quería que a guitarra tivese a identidade idiomática definida no disco Oriri, e espero telo conseguido».

 

 

 

Para este longo, é o concepto da man como como raíz física, é simbólica, o vínculo entre as cancións? Por que escollelo para materializar a conexión entre a memoria, a tradición, e a guitarra?

Darío: «A man como ferramenta, a man como a nosa raíz de conexión ao mundo fixo, no longo proceso de creación, o que coñecemos como ser humano na terra, coas súas ramificacións e habilidades.

Foi a través da man, do radar que significa a man, e do coñecemento que nos pode dar, a través da manipulación dos elementos, o que fixo que, de por sempre, evolucionemos como especie e, ademais, comuniquémonos co noso cerebro. Porque a man está intimamente relacionada co sistema neuronal do noso cerebro. Por tanto, a man fai evolucionar tamén a parte cognitiva, fainos evolucionar como humanos, e exponnos o reto de que o primeiro, probablemente, sexa a volta á orixe, a recuperación dos oficios artesanais.

E deste xeito, tamén o vinculamos á memoria, porque moitos destes oficios poden tranquilamente ser arrasados pola industria, que o único que necesita é unha rapidez e inmediatez para producir. Mentres que o traballo artesanal require da paciencia, da habilidade e da introspección necesaria para desenvolver a creatividade, neste caso moi variada, xa que os oficios cubrían unha extensa gama de necesidades sociais.

Coa guitarra é bastante obvia a relación. En primeiro termo, temos, como dicía antes, o que é o instrumento; construír un instrumento que se fai dunha forma artesanal, construír a guitarra como obra de arte que vén a este mundo para que, a través dela, pasen os ríos de música. E as mans que a tanguen, as mans que a acariñan necesitan da habilidade, da destreza, e tamén, da sensibilidade necesaria para transmitir esa música. Se deixamos de utilizar as mans deixamos de aprender. Agora cómpre dicir, para ser sincero, que a tendencia adoita ir cara ao uso do polgar único e exclusivo coas novas tecnoloxías, dígoo polos máis novos, como describe o libro Pulgarcita, de Michel Serres».

 

En Man Raíz escoitamos cancións de traballo, tradicionais, que pasaron dunha xeración a outra de xeito oral, preservando así a nosa cultura… Que che levou a reinterpretalas?

Darío: «Un amor incondicional cara ao folclore de Galicia, ademais do meu sentido de pertenza acrecentado por todo o que me dá de volta.

O feito de cantar estas pezas, harmonizalas, ademais de todo o que aprendo a través das análises destas cantigas, do que desfruto facéndoo. E tamén, sentirme participe da cadea de transmisión oral porque, en certo xeito, trátase de difundir unha tradición, de coidala, de preservala, pero tamén de creala, de ser copartícipe, sempre que se faga con respecto e agarimo».

 

 

Algunhas das seccións instrumentais que complementan as letras e melodías tradicionais collen están inspiradas en artistas de principios do século XX que viviron o exilio, como Maruja Mallo, Zenobia Camprubí, Xosé Neira Vilas ou Atahualpa Yupanqui. Como foi a selección dos autores e das obras concretas que serviron de inspiración?

Darío: «A música instrumental é unha linguaxe abstracta. Penso que, para complementar e dar valor a eses cantos tan marabillosos de persoas que non tiveron tanto acceso á cultura, desde un punto de vista intelectual, que mellor mirada que a que nos podían achegar grandes intelectuais que, ademais, tiveron que deixar este país. E, en certo xeito, ao deixar este país sen outro remedio, deixaron orfa á cultura.

Así que, penso que tiñamos o deber de complementar este traballo coa súa mirada profunda, desde o poder que ten a música como enerxía movilizadora. A lectura dos poemas inspirou esta relación entre intelectualidade e a sabedoría popular das cantigas. Existe un vínculo a través do impacto da imaxe que pode ter a poesía, porque a poesía ten o poder de facernos soñar, de ter fantasías... Cada un dos títulos describe un imaxinario, unha abstracción como punto de partida, e axuda, en certo xeito, a conectar co abstracto da música».

 

 

Neste álbum, a diferencia do anterior, ademais da túa guitarra che escoitamos cantar. Que propiciou que, desta volta, incluíses tamén a túa voz como instrumento?

Darío: «Sempre me acompañou, no meu proceso como músico, a voz. A voz entendida como un instrumento máis para interactuar con el en calquera ensemble musical. Non é a primeira vez que canto, aínda que si debo recoñecer que sentín certa timidez ao cantar.

Cantei tamén porque, como se sabe, o canto trae saúde consigo porque che pon en contacto co teu alento interior; porque o canto é vida, o canto alimenta a relación cun mesmo e cos outros. Porque a voz deixa unha pegada que nos define, que define nosa parte emotiva: como estabamos cada vez que cantamos, cada vez que cantamos unha copla, o que nos di esa copla a nós mesmos, como esa copla chega a quen nos escoita, e como a interpreta.

Din que a voz é a raíña de todos os instrumentos porque nace desde o máis profundo do ser. É como un río, por iso chegado este 2025, e despois de moitísima peregrinaxe, díxenme a min mesmo, agora vou cantar».

 

 

Outra constante na túa carreira é a faceta didáctica: compuxeches obras pedagóxicas, desenvolvido técnicas, impartido clases… Que che motiva a ensinar? Como ves ás novas xeracións?

Darío: «O ensino é un acto de xenerosidade que me permite entrar en contacto co futuro da música.

Desde os meus inicios sempre mantiven un contacto coa educación musical e, no meu caso, con esta misión de transmitir a miña experiencia de exploración coa guitarra. Isto foi dando lugar a unha diversidade de técnicas expresivas que poden ser útiles e, á vez, espertar a curiosidade de cada quen por facer o seu propio camiño de exploración no campo da guitarra, e no campo diverso da creatividade. Para iso escribín libros como 12 Estudías para Guitarra, nos que poño á disposición do intérprete e do compositor unha serie de recursos, previamente gravados no disco Oriri, pero desta volta cun concepto máis pragmático; un percorrido desde Oriente cara a Occidente, como o percorrido que puido facer a guitarra mesma, desde os seus inicios como cordófono.

O que me motiva a ensinar é a posibilidade de atoparme co talento, coa inocencia, que tamén é un valor que che ensina moitísimo, coa alegría da aprendizaxe, atopar formas de comunicación efectivas para que todos os coñecementos que tentas transmitir se vaian pousando. E, a verdade, é que estou moi orgulloso, porque neste transcorrer de tantos anos, proliferaron por aquí e por alá grupos de música, todo tipo de guitarristas, cantores, etc.».

 

 

 

Nestes máis de 40 anos de traxectoria, hai algún momento que consideres como punto de inflexión, un antes e un despois na túa carreira?

Darío: «Desde logo, a viaxe a Madrid é un antes e un despois. A finais dos 90, xusto antes de iniciar o século, chego a Madrid, e hai un punto de inflexión importantísimo que é cando coñezo á miña esposa Clara Aparicio. Ela púxome en contacto con personalidades da música como son María Rosa Calvo Manzano e Carlo Domeniconi, as cales incentivaron, xunto coa propia Clara, a miña vocación como compositor orquestral.

Penso que ese foi un renacer e un novo inicio, un redescubrimento, xa que a miña dona, como boa psicóloga, puido ver dentro de min un potencial; esa pedra por puír, ese lugar que había que airear ao mundo, e para iso púxome en contacto, como digo, con estas persoas.

Á vez, o feito de participar en distintas formacións, e coñecer a moitos músicos que viñan en ondas escapando de situacións conflitivas nos seus lugares de orixe, recalando na cidade de Madrid, deu lugar a novas aprendizaxes polo contacto con culturas tan variadas como as músicas que viñan de Armenia, de Centroeuropa, de África, de Latinoamérica.

Todas estas experiencias acabaron por consolidarse en obras orquestrais, por exemplo as obras para arpa, cuarteto de cordas e quinteto de cordas Danzas para la Paz e Fantasía del Nuevo Mundo, ou o concerto de guitarra que mencionabamos antes “Madera Santa”, que foron estreadas e gravadas».

 

 

Como son os concertos de Darío Moreira? Cando, e onde, poderemos desfrutar de Man Raíz ao vivo?

Darío: «A verdade, non o sei, gustaríame que fose pronto. Para min, o feito de estar diante do público foi sempre moi natural. Os concertos de Darío Moreira hai que descubrilos. Seguimos adiante no envío de propostas, a pesar de que, ata agora, os resultados non fosen moi alentadores. Lonxe de tirar a toalla, ao contrario, dáme maior fortaleza.

Para levalo a cabo, é importante o compromiso doutros axentes culturais que faciliten a conexión co público, que compartan o propósito de contribuír á cultura, á educación, que asuman, sen reparos, o risco de programar propostas menos comerciais, máis variadas, con nomes menos coñecidos e, por suposto, superar prexuízos que nos afastan de compartir o talento, as ideas e a paixón polo que facemos. Mentres, nós tratamos de promocionar os traballos, dándoos a coñecer, pero necesitamos compartir a responsabilidade e compromiso de subirse a un escenario, formar un equipo.

O feedback do público nos concertos ao vivo que tiven a oportunidade de realizar foi sempre moi positivo e inspirador».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Darío: «Desde o meu perfil de artista non me dedico directamente a facer traballo de campo, pero estou seguro de que, en calquera recuncho, en calquera aldea, dentro das asociacións que hai espalladas por cada provincia, haberá músicos novos con moitísimo talento, porque Galicia é unha canteira repleta de talento.

Non digo nomes, porque sempre me vou a esquecer de alguén, e non teño ningún favorito en especial. O que si che direi é que hai unha inmensa cantidade de artistas que foron xa gravados por eminentes musicólogos, como Dorothé Schubarth, que están aí para descubrilos; achegarse con curiosidade; escoitar os cantos para entendelos, para impregnarse do seu sabor e aprender os seus xiros melódicos, as coplas, transmitilas e volvelas a reinterpretar. Neste sentido, estou moi interesado en gravacións de campo, ás cales, hoxe en día, temos un acceso máis fácil, grazas ao Museo do Pobo Galego, e ás gravacións recentes que fixeron mozas e mozos musicólogos como Xabier Díaz, o cal está xenerosamente compartindo algunhas destas gravacións polas redes sociais.

Isto está realimentando un proxecto que teño aberto, chamado Cantador@s, onde incorporo a guitarra ás gravacións orixinais, xunto con reflexións e análises sobre as melodías e as coplas».

 

Se abrísemos a túa conta persoal de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña

Darío: «Sinceramente, neste mundo no que nos tocou vivir agora neste novo século, as miñas tendencias adoitan ser contrarias ao que adoita facer o común dos mortais; bueno, ao mellor é moito dicir, porque eu non coñezo as formas de funcionar de todo o mundo... pero si che direi que eu sigo sendo da vella escola e fago o que facía cando tiña 15 anos, baixar ao coche para escoitar música.

Daquela eran os casetes de música arxentina, de jazz, de música clásica, etc; e hoxe en día é baixar ao coche cunha colección de CDs, que previamente vou escollendo, e aí entra todo o que a min gústame escoitar. E como no coche, aínda que eu non quixese, teño que pasar bastante tempo —porque hai que usalo, non se pode ir en bicicleta a todos os lados, oxalá— pois me poño un CD do que me apeteza ou poño a radio. Recentemente, a nosa banda sonora para ir ao cole cando levo ao meu fillo é a banda sonora da película Gato negro, gato branco (ou é gato branco gato negro?), bueno, á fin e ao cabo, son dous gatos, como nós, que somos dous gatos que imos no coche cantando esta banda sonora.

Respecto a Spotify, non podo dicir que sexa unha escoita relaxada e profunda. Se cadra, por curiosidade, achégome a esa xanela, e petisco un pouquiño de algo que me interesa coñecer. Escoitar música para min é un acto que ten que ver con relaxarse, deixar que a música soe con fluidez, deixarche levar e non ter que poñer a intención en sacar do medio as propagandas que aparecen entre medias. Gústame escoitar música con fluidez e sen interrupcións, e para iso necesito espazos protexidos con silencio, e ás veces, o coche cumpre esa función».